Ιδεολογία προσοδοθηρίας…

O Γεώργιος Σ. Πρεβελάκης είναι καθηγητής στη Σχολή Γεωγραφίας της Σορβόννης (Paris I) και στο Iνστιτούτο Πολιτικών Σπουδών (Sciences Po) στο Παρίσι.

Η νεότερη ιστορίας της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από την πάλη ανάμεσα σε δύο τάσεις:

Η μία έχει ρίζες στην γαιοκτησία, στον παλαιοελλαδίτικο κοταμπασισμό: είναι η αναζήτηση της προσόδου, η οποία στην παραδοσιακή κοινωνία προερχόταν αποκλειστικά από την γη, κατόπιν έλαβε την μορφή δανείων, ξένης βοήθειας, εισροών από τη ναυτιλία και την μετανάστευση.

Η άλλη τάση ανάγεται στην διασπορά, στις Ελληνικές κοινότητες της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, της Θεσσαλονίκης, της Αλεξάνδρειας, της Τεργέστης. Αναζητεί πλούτο και επιτυχία στο εμπόριο και, γενικότερα, στις αστικές δραστηριότητες.

Καθώς αναπτύχθηκε το νεοελληνικό κράτος, οι δύο τάσεις συναντήθηκαν στην νεοσύστατη ελίτ. Το προσοδοθηρικό τμήμα, καθ’ ότι πλέον ντόπιο, διέθετε εξαρχής πολιτικό πλεονέκτημα, αν και υποχρεωνόταν να μοιράζεται την εξουσία με το παραγωγικό, ιδιαιτέρως όταν η πολιτική του κατέληγε σε αδιέξοδο.

Η υπερδιόγκωση του κράτους, εν σχέσει με την ιδιωτική οικονομία αντανακλά την πολιτική ανισότητα ανάμεσα στις δύο εθνικές τάσεις. Το Κράτος, αρμόδιο να απορροφά και να διανέμει την έξωθεν πρόσοδο, έγινε φρούριο της προσοδοθηρίας, η Διασπορά λειτούργησε ως καταφύγιο για τις ασφυκτιώσες ή διωκόμενες δημιουργικές δυνάμεις. Η δυναμική Ελληνική παρουσία στο εξωτερικό και η υπανάπτυκτη Ελλάδα αντιπροσωπεύουν τις δύο φαινομενικά αντιφατικές, ουσία συμπληρωματικές όψεις του Ελληνισμού.

Μετά από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, οι δύο τάσεις ισορρόπησαν επί μία περίπου τριακονταετία, οπότε έγιναν κάποια βήματα ανάπτυξης। Από το 1981 επανέκαμψε η ιδεολογίατης προσοδοθηρίας. Η ένταξη στην Κοινή Αγορά, αντί να ενισχύσει την παραγωγική πτέρυγα, όπως ευελπιστούσαν οι υποστηρικτές της, έδωσε πρόσθετες δυνατότητες για άντληση προσόδων. Έτσι εξηγείται η μετεκλογική φιλοευρωπαϊκή στροφή του ΠΑΣΟΚ, το οποίο, διαστρέφοντας την ευρωπαϊκή λογική, τροφοδότησε τα προσοδοθηρικά κυκλώματα με πόρους που προορίζονταν για την ενίσχυση της παραγωγικότητας. Το πνεύμα του κοτζαμπασισμού θριάμβευσε, εις βάρος των Κουτόφραγκων – και της Ελλάδας.

Με τις συνέπειες αυτής της πολιτικής προφανείς, υπάρχουν σήμερα ελπίδες για αλλαγή; Μήπως το αδιέξοδο οδηγεί σε ριζικές αναθεωρήσεις, ώστε να αξιοποιηθούν τα τεράστια γεω-οικονομικά και γεω-πολιτισμικά πλεονεκτήματα της χώρας; Οι καλόπιστοι υποστηρικτές του Μνημονίου κινδυνεύουν να διαψευσθούν, όπως διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες από την είσοδο στην Ευρώπη.

Η προσοδοθηρική παράταξη έχει εμπεδώσει την εξουσία της. Ελίσσεται, αλλά δεν παραιτείται. Διαθέτει ισχύ σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις, με προεξάρχουσα παρουσία στο κυβερνών κόμμα το οποίο, αντί να προωθήσει τις απαιτούμενες ριζικές μεταρρυθμίσεις, αναζητεί νέες πηγές προσόδων. Η κυβέρνηση δοκιμάζει τις αντοχές τω ν Ευρωπαίων στην προσπάθειά της να επιβιώσει όπως-όπως, με αυξανόμενο δανεισμό.

Διαπραγματεύεται με όποια διεθνή δύναμη μοιάζει διατεθειμένη να την χρηματοδοτήσει, χωρίς ηθικές ή γεωπολιτικές αναστολές. Συνεχίζει, δηλαδή, μνα προεξοφλεί το μέλλον της χώρας για να αποτρέψει την κατάρρευση του παρασιτισμού. Πόσο μπορεί να συνεχίσει την τακτική αυτή, πριν από την χρεοκοπία;
Όπως οι εκφυλισμένοι γόνοι πλουσίων οικογενειών, η Ελλάδα διαθέτει ακόμη τρόπους να κατολισθαίνει: άφθονη και διεθνώς περιζήτητη γη προς πώληση. Η διάθεση των ακινήτων του Δημοσίου δεν είναι, βέβαια, απορριπτέα αφ’ εαυτής. Το αποτέλεσμα κρίνεται από το πώς θα χρησιμοποιηθούν οι προκύπτοντες πόροι. Εφόσον αποφασίζουν οι προσοδοθήρες κάτοχοι της κρατικής εξουσίας, η νέα πηγή προσόδου θα επιδιώξει να διασφαλίσει την παράταση του παρασιτισμού. Οι μεταρρυθμίσεις θα παραπεμφθούν ad calendas graecas.
Δεδομένου ότι το κυρίαρχο κατεστημένο είναι ανίκανο να οργανώσει την πώληση της γης, ενδέχεται να ζητηθεί τεχνοκρατική αρωγή από εκπροσώπους της παραγωγικής παράταξης, έναντι υποσχέσεων για ουσιαστικές αλλαγές. Όταν θα έχουν επιτελέσει το έργο τους, θα βρεθούν εκτός πολιτικού νυμφώνος. Εφόσον, εξάλλου, αρχίσει να αντλείται έγγειος ιδιοκτησία από το εξωτερικό, η ιδιωτική γη θα ακολουθήσει την δημόσια. Η γη θα ξαναγίνει κυρίαρχη πηγή προσόδου, παράγων αδράνειας, όπως στην εποχή των τσιφλικάδων.

Σε μακροπρόθεσμη προοπτική, η ιδιοκτησία της γης θα έχει περιέλθει σε ξένους, το δημογραφικό περίσσευμα των γειτονικών ηπείρων θα έχουν καταλάβει την Ελληνική αγορά εργασίας, οι δημιουργικοί Έλληνες θα έχουν καταφύγει στην Διασπορά। Θα έχει κλείσει ο κύκλος τον οποίο άνοιξε η Επανάσταση του 1821.

ΠΗΓΗ